Lao động nông nghiệp nông thôn ở ĐBSCL thiếu hụt cả về chất lượng và số lượng

Lao động nông nghiệp nông thôn ở ĐBSCL thiếu hụt cả về chất lượng và số lượng

ĐBSCL chiếm diện tích 12% cả nước, dân số 19%, giàu tiềm năng phát triển nông nghiệp, công nghiệp thực phẩm, chế biến, du lịch. Tuy nhiên, trình độ lao động thấp, kỹ năng thiếu, lao động có việc làm qua đào tạo chỉ đạt 12,1% so với trung bình cả nước 21,4%.

Sáng ngày 1/8/2019 tại Hà Nội, Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn (IPSARD) phối hợp với Cục Kinh tế hợp tác & Phát triển nông thôn – Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn với sự hỗ trợ của Chương trình Australia hỗ trợ cải cách kinh tế Việt Nam (Chương trình Aus4Reform) tổ chức Hội thảo "Chuyển đổi ngành nghề và tạo việc làm cho lao động nông nghiệp nông thôn vùng Đồng bằng sông Cửu Long".

Toàn cảnh hội thảo

Tại hội thảo, bức tranh toàn cảnh về thực trạng lao động và việc làm khu vực nông nghiệp nông thôn ĐBSCL được đưa ra, cùng với đó là những rào cản trong đào tạo, chuyển đổi ngành nghề và tạo việc làm cho lao động nông nghiệp trong bối cảnh phát triển kinh tế, tái cơ cấu nông nghiệp thích ứng biến đổi khí hậu của vùng.

Thực trạng lao động nông nghiệp nông thôn ở ĐBSCL

Phát biểu tại hội thảo, bà Trần Thị Thanh Nhàn – Phó trưởng Bộ môn nghiên cứu Thị trường và Phát triển ngành hàng (Ipsard) – cho hay, lao động khu vực này đang có xu hướng già hóa, tỷ lệ lao động trong độ tuổi dưới 35 giảm từ 45,5% năm 2012 xuống còn 38,9% năm 2017, lao động từ 50 tuổi trở lên tăng từ 20,7% lên 26,8%. Trong ngành nông lâm thủy sản, lao động dưới 35 tuổi giảm 37,4% xuống 26,2% và lao động từ 50 tuổi trở lên tăng 24,1% lên 34,1%.

Bà Trần Thị Thanh Nhàn – Phó trưởng Bộ môn nghiên cứu Thị trường và Phát triển ngành hàng (Ipsard) phát biểu tại hội thảo

Phần lớn lao động trong ngành nông lâm thủy sản là chưa qua đào tạo, nhưng trình độ lao động nông nghiệp ngày càng được cải thiện khi tỷ lệ chưa qua đào tạo giảm từ 97,1% năm 2011 xuống còn 90,8% năm 2017. Năng suất lao động ngành dịch vụ và công nghiệp xây dựng cao hơn hẳn so với ngành nông lâm thủy sản. Lao động có xu hướng dịch chuyển từ nông lâm thủy sản sang công nghiệp, xây dựng, dịch vụ.

Trong nội ngành nông lâm thủy sản, lao động dịch chuyển từ ngành nông nghiệp sang ngành thủy sản. Lao động phi chính thức vùng ĐBSCL chiếm tỷ lệ cao nhất cả nước, tuy nhiên có xu hướng giảm dần. Thu nhập bình quân lao động vùng ĐBSCL tăng dần, tuy nhiên, thu nhập lao động ngành nông lâm thủy sản thấp nhất, thấp hơn 1,6 lần so với công nghiệp - xây dựng và 1,1 lần so với dịch vụ. Tuy nhiên, khoảng cách này đang được thu hẹp dần.

Lao động nông lâm thủy sản chủ yếu là người già, kỹ năng kém, tình trạng thiếu lao động khi vào vụ. Lao động phi nông nghiệp tại tỉnh không có nhiều cơ hội việc làm trong tỉnh, tuy vậy, tình trạng tuyển lao động khó khăn, lương thấp, công việc đối với các doanh nghiệp chế biến nông lâm thủy sản không ổn định… Do đó, lực lượng lao động trẻ đã di cư vào các khu công nghiệp ở Bình Dương (53%), TP.HCM (19%), nơi có điều kiện làm việc tốt hơn, lương cao, công việc ổn định hơn.

Dù ĐBSCL là vùng được hỗ trợ đào tạo lớn nhất cả nước nhưng hiệu quả đào tạo nghề lại thấp nhất, có78,3% lao động được đào tạo có việc làm (trung bình cả nước là 81,3%).

Nguyên nhân do chương trình đào tạo nông nghiệp và phi nông nghiệp thiếu thực tế, chủ yếu tập trung vào giảng dạy lý thuyết, chưa có thực hành nên chưa đáp ứng được yêu cầu của doanh nghiệp, thị trường (100% doanh nghiệp được phỏng vấn không sử dụng được lao động đào tạo).

Và một vấn đề cũng rất đáng được quan tâm trong lao động nông nghiệp nông thôn ở ĐBSCL là bất bình đẳng giữa lao động nam và lao động nữ. Lao động nam có ưu thế hơn lao động nữ trên mọi phương diện về khả năng tham gia lực lượng lao động (lao động nam chiếm 85%, cao hơn 17.7% so với lao động nữ), đào tạo chuyên môn kỹ thuật, vị thế trong công việc và thậm chí cả về thu nhập. Khoảng cách thu nhập bình quân của lao động nam và nữ năm 2010 là 1,3 triệu đồng/người/tháng, tăng lên 1,43 triệu đồng/người/tháng.

Cần có giải pháp để đào tạo nghề và tạo việc làm cho lao động nông nghiệp

Theo bà Nhàn, việc cần thiết và cấp bách là nâng cao trình độ kỹ năng của người lao động thông qua đào tạo nghề. Ưu tiên đào tạo các ngành nghề phù hợp với ngành lĩnh vực sản xuất chuyển đổi, xóa bỏ hoặc nâng mức giới hạn số lượt tham gia học cho phù hợp với tình hình thực tế, phát triển cơ sở giáo dục nghề nghiệp hiệu quả. Thúc đẩy liên kết trong đào tạo gắn với tuyển dụng lao động. Nghĩa là, sự phối hợp giữa các cơ sở dạy nghề và các doanh nghiệp phải thực sự chặt chẽ, lao động đã qua đào tạo cần được tận dụng.

Đồng quan điểm, ông Trương Kiến Thọ, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT tỉnh An Giang cho biết, hiện, An Giang với dân số gần 2.2 triệu người, trong đó dân số sống ở nông thôn chiếm khoảng 69,25%, số lao động trong nông nghiệp chiếm 53,66%, công nghiệp 14,29%, dịch vụ 32,05%. Nhờ thực hiện tốt công tác đào tạo nghề nông nghiệp cho lao động nông thôn. An Giang đã đa dạng hóa sản xuất nông nghiệp, giảm dần trồng lúa, tăng các loại hoa màu, phát triển chăn nuôi quy mô lớn và các dịch vụ phục vụ cho sản xuất nông nghiệp.

Tóm lại, để đáp ứng được yêu cầu tái cơ cấu nông nghiệp do Chính phủ đề ra, cần xây dựng Đề án chuyển đổi nghề và tạo việc làm việc làm cho lao động nông nghiệp nông thôn nhằm đảm bảo sinh kế, đời sống người dân và phát triển ổn định bền vững, tập trung đào tạo cho lao động nông thôn có tay nghề cao, tích cực triển khai chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP). Mỗi cá nhân có tốt thì tập thể mới tốt. Từ đó, hướng đến phát triển ĐBSCL một cách toàn diện.

Tài liệu Hội thảo:

Đề án Chuyển đổi ngành nghề và tạo việc làm cho lao động nông nghiệp nông thôn vùng Đồng bằng sông Cửu Long

Báo cáo Tham luận về chuyển dịch lao động nông thôn trong nội ngành nông nghiệp ở tỉnh An Giang

Báo cáo Tham luận đẩy mạnh chương trình OCOP hướng dẫn phát triển bền vững cho lao động nông nghiệp nông thôn tỉnh Bến tre

Kết quả triển khai và đề xuất chính sách đào tạo nghề nông nghiệp nông thôn tại tỉnh Cà Mau