Đầu tư cho cơ sở hạ tầng: Vốn vẫn thiếu, quản trị vẫn yếu

Đầu tư cho cơ sở hạ tầng: Vốn vẫn thiếu, quản trị vẫn yếu

Còn nhiều tồn tại, thách thức, nhất là về công tác quản trị, huy động vốn đầu tư để phát triển kết cấu hạ tầng trong thời gian tới.

Nhu cầu lớn hơn, áp lực cao hơn

Trong những năm qua, Việt Nam và các nước trong khu vực dành nhiều ưu tiên cho phát triển cơ sở hạ tầng (CSHT) nhằm đáp ứng mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội. Nhiều cải thiện cả về số lượng và chất lượng CSHT đã được ghi nhận. Tuy nhiên, vẫn có những tồn tại, thách thức nhất định trong phát triển hệ thống CSHT, nhất là trong quản lý, huy động vốn, khuyến khích sự tham gia của khu vực kinh tế tư nhân.

Quang cảnh hội thảo

Tất cả những vấn đề đó đã được nêu ra tại Hội thảo “Quản trị, huy động vốn và phát triển CSHT - Kinh nghiệm quốc tế và khuyến nghị chính sách cho Việt Nam”. Hội thảo diễn ra trong 2 ngày 16-17/1/2019 trong khuôn khổ Diễn đàn kinh tế Việt Nam năm 2019 do Chính phủ và Ban Kinh tế Trung ương phối hợp tổ chức với sự đồng hành của Chương trình Australia hỗ trợ cải cách kinh tế Việt Nam (Chương trình Aus4Reform).

Theo Thứ trưởng Bộ KH&ĐT Vũ Đại Thắng, phát triển CSHT là một trong ba đột phá trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội. Khâu đột phá này đã được quan tâm đầu tư và có nhiều cải thiện trong thời gian qua. Cụ thể, ở cả 4 lĩnh vực trọng tâm của CSHT là hạ tầng giao thông, hạ tầng cung cấp điện, hạ tầng thủy lợi và hạ tầng đô thị lớn đều được xác định cần đầu tư cấp thiết. Cả 4 lĩnh vực hạ tầng này đều được quan tâm đầu tư theo hướng đồng bộ, hiện đại, cơ bản đáp ứng các yêu cầu của phát triển kinh tế trong giai đoạn vừa qua.

Đơn cử, lĩnh vực hạ tầng giao thông quy mô lớn đã được đầu tư, nâng cấp đảm bảo kết nối giữa các vùng miền trong cả nước. Như nâng cấp mở rộng quốc lộ 1 từ Thanh Hóa đi Cần Thơ, đường Hồ Chí Minh đoạn qua Tây Nguyên, hoàn thành và đưa vào khai thác trên 1.000km đường cao tốc, các công trình cảng hàng không và các cảng biển quốc tế quan trọng…

Về nguồn lực đầu tư, bên cạnh việc ưu tiên sử dụng tối đa các nguồn lực nhà nước, Chính phủ cũng đã quan tâm thúc đẩy, thu hút đầu tư tư nhân, đặc biệt thông qua phương thức đầu tư công – tư (PPP). Theo số liệu của Bộ KH&ĐT, đến nay Việt Nam đã thu hút khoảng 150 dự án đầu tư theo hình thức PPP (không tính các dự án đầu tư theo hình thức BT), với tổng mức đầu tư trên 1 triệu tỷ đồng (khoảng 50 tỷ USD). Những dự án đầu tư với nguồn lực từ khu vực tư nhân quan trọng này đã góp phần cải thiện rõ rệt chất lượng CSHT của Việt Nam.

Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, còn nhiều tồn tại, thách thức, nhất là về công tác quản trị, huy động vốn đầu tư để phát triển kết cấu hạ tầng trong thời gian tới.

Trong đó, một thách thức nổi lên là quy mô nền kinh tế không lớn, khả năng tích lũy hạn chế dẫn đến việc tiếp tục duy trì mức đầu tư cao từ ngân sách nhà nước sẽ tạo áp lực lớn cho việc bảo đảm cân đối vĩ mô, ảnh hưởng đến sự phát triển chung của toàn nền kinh tế.

Bên cạnh đó, áp lực của trần nợ công tăng cao, trong bối cảnh Việt Nam đã trở thành nước có thu nhập trung bình (đồng nghĩa với việc nguồn vốn vay nước ngoài dành cho phát triển kết cấu hạ tầng ngày càng giảm và sẽ phải vay vốn ưu đãi với mức lãi cao hơn, áp lực trả nợ lớn hơn) cũng khiến nguồn lực dành cho đầu tư CSHT khó khăn hơn.

Trong khi đó, “việc cải cách thế chế, thủ tục hành chính để cải thiện môi trường đầu tư, thu hút các nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng vẫn là thách thức lớn đối với các cơ quan của Chính phủ”, theo TS. Nguyễn Đình Cung - Giám đốc Chương trình Aus4Reform.

Nhấn vào quản trị theo chuẩn mực quốc tế

Thừa nhận các điều kiện cần thiết để thu hút đầu tư vào CSHT thông qua hình thức PPP còn hạn chế, Thứ trưởng Vũ Đại Thắng cho biết nguyên nhân do: Nhà nước chưa có đủ nguồn lực tham gia với các NĐT tư nhân, đặc biệt là với đầu tư nước ngoài; năng lực thực hiện còn yếu, cơ chế chính sách chưa đồng bộ, chưa đủ mạnh. Một nguyên nhân nữa, được các đối tác nước ngoài nêu lên là còn thiếu cơ chế đảm bảo, bảo lãnh, và chia sẻ rủi ro với NĐT…

Đi cùng với đó là việc thực thi chưa đảm bảo yêu cầu về tính chuyên nghiệp cũng như tính minh bạch của thị trường. Ngoài ra, còn một số tồn tại khác như thị trường vốn chưa phát triển, công tác quản lý Nhà nước về đầu tư (gồm cả quản lý vốn đầu tư, kiểm tra, giám sát, cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương trong quản lý đầu tư) còn hạn chế.

Tại hội thảo đang diễn ra, các chuyên gia giàu kinh nghiệm đến từ các cơ quan quản lý của các nước trong khu vực và các chuyên gia của các tổ chức quốc tế chia sẻ những thông lệ, chuẩn mực quốc tế và bài học kinh nghiệm của các nước về những thông lệ tốt nhất về thể chế và pháp lý nhằm quản lý hiệu quả hình thức đầu tư PPP cũng như trong thẩm định và lựa chọn dự án PPP; các cách thức cải cách và phát triển CSHT, nhất là quản trị và huy động vốn…

“Mọi CSHT mà chúng ta xây dựng đều phải có chất lượng cao và phải được quản lý tốt. Như vậy thì mới có thể góp phần cải thiện hiệu quả kinh tế, giúp tăng cường chất lượng của các dịch vụ mà cung cấp cho người dân cũng như đảm bảo khả năng hồi phục, chống chọi cú sốc về lâu dài”, Đại sứ Nhật Bản tại Việt Nam UmedaKunio chia sẻ.

Theo Đại sứ UmedaKunio, trong bối cảnh Nhà nước quản lý chặt chẽ các khoản vay nợ để quản lý nợ công thì việc tìm được các phương án tài chính mới để có thể tài trợ cho các dự án CSHT là rất cần thiết, tránh những thách thức có thể khiến nền kinh tế chậm lại. Trong đó, một trong các phương thức quan trọng là thông qua PPP. Nhưng để phát triển hình thức này thì cần có những cơ chế chia sẻ rủi ro giữa Chính phủ với các NĐT.

“Tôi cho rằng, hội thảo này là cơ hội tốt cho Việt Nam, khi có thể tham khảo, áp dụng kinh nghiệm, bài học từ các quốc gia khác để có thể chỉnh sửa, điều chỉnh những quy định hiện nay về PPP để có các khung pháp lý và tiêu chuẩn tiến tới chuẩn mực quốc tế”, vị Đại sứ nói.

Và nếu chúng ta có thể thành công trong mô hình PPP sẽ rất tốt cho phát triển kinh tế của Việt Nam. Đại sứ UmedaKunio bày tỏ sự tin tưởng Việt Nam có đủ năng lực và đây là thời điểm lịch sử để Việt Nam có thể đạt được những mốc phát triển và tăng trưởng bền vững hơn nữa.

Thứ trưởng Vũ Đại Thắng cho rằng, để đạt được các mục tiêu về phát triển đồng bộ kết cấu hạ tầng trong thời gian tới, bên cạnh việc tiếp tục triển khai và hoàn thành các công trình, dự án hạ tầng lớn thì việc đề xuất các giải pháp toàn diện, trong đó có đề xuất về cơ chế, chính sách để quản trị, huy động vốn đầu tư là vấn đề cấp thiết đối với Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Với cách nhìn nhận như vậy, các ý kiến đóng góp và đề xuất của các chuyên gia, đại diện các tổ chức tại hội thảo này là những nguồn thông tin quan trọng cho Việt Nam trong quá trình xây dựng và ban hành các chính sách để phát triển CSHT trong thời gian tới.